ZARYS DZIEJÓW
Miejscowość, w której znajduje się szkoła, to niezwykle malowniczy zakątek naszego regionu. Bierkowo leży w pasie Morza Bałtyckiego, między Słupskiem, a znanym nadmorskim kurortem, jakim jest Ustka. Sama zaś wieś należy do Gminy Słupsk. Obwód szkolny mieszczącej się w niej placówki tworzą miejscowości: Bierkowo, Bruskowo Małe i Wielkie, Gać, Gać Lena, Krzemienica, Redęcin, Swołowo oraz Wierzbięcin. Większość z powyższych wchodzi w skład zwartego obszaru należącego do tzw. „Krainy w Kratę”, za którego stolicę uznaje się Swołowo.
Przeszłość historyczna Bierkowa jest doprawdy interesująca i ciągle pozostaje nie do końca zbadana. Dlatego też warto przytoczyć kilka podstawowych informacji, które z pewnością przydadzą się wszystkim okolicznym mieszkańcom oraz zainteresują osoby, pragnące poszerzyć swą wiedzę odnośnie tego, jakże urokliwego, regionu. I tak w starych archiwalnych źródłach można odszukać informacje, iż do 1945 roku wieś funkcjonowała w dokumentach jako Birkow. Ponadto wiadomo, że Bierkowo w pewnym okresie należało do pomorskich książąt, a po 1660 roku wchodziło w skład dóbr królewskich. Z kolei z roku 1628 pochodzi prawdopodobnie najstarszy zapis nazwy wsi – Birckow.
Wracając jednak do kwestii samej szkoły wypada wspomnieć, iż na początku XIX wieku tworzył ją okazały, drewniany budynek z dzwonnicą, który w następnym okresie został przebudowany i powiększony. Składał się on z dwóch izb klasowych oraz dwóch mieszkań nauczycielskich. W 1932 r. w czterostopniowej szkole były cztery klasy, trzech nauczycieli oraz 133 uczniów. I kwesta najistotniejsza, o której trzeba pamiętać, iż była to placówka niemiecka. Natomiast już po drugiej wojnie światowej, a dokładnie dnia 4 września 1945 roku nominację na kierownika polskiej Szkoły Podstawowej w Bierkowie otrzymał Władysław Lankiewicz, co skrupulatnie zostało odnotowane w szkolnej kronice. Początki okazały się bardzo trudne, gdyż budynek był zniszczony, brakowało pomocy naukowych, a opuszczający te tereny Niemcy zabrali ze sobą co bardziej wartościowe przedmioty. Jednak po kilkunastu dniach ciężkiej pracy doprowadzono do uruchomienia polskiej szkoły, co po wiekach panowania niemieckiego na tych ziemiach było sprawą niezwykle ważną. Uroczyste otwarcie szkoły nastąpiło dnia 22 września 1945 roku i było wydarzeniem, w które zaangażowała się cała społeczność wiejska. W ten sposób przez ponad 20 lat kształciła ona dzieci z najbliższej okolicy. Jednak z czasem dobra szkolne stały się niewystarczające, co doprowadziło do pomysłu wybudowania nowej szkoły. Ten padł dnia 12 lipca 1964 roku na zebraniu wiejskim, a pierwsze prace rozpoczęto już w kolejnym miesiącu. Zauważalne postępy pojawiły się w roku 1965, w którym to planowano pierwotnie oddać placówkę do użytku.
Pod koniec lat 50. ubiegłego stulecia, jak wiadomo w naszym kraju rządzili komuniści. I tak po wydarzeniach z 1956 roku do władzy powrócił Władysław Gomułka, który prowadząc otwartą walkę z Kościołem katolickim przygotowującym się do obchodów Millenium, mających przypaść w 1966 roku, wydał rozporządzenie powołujące do życia 1000 nowych szkół na 1000 – lecie państwa. Jedną z tych szkół, przynajmniej opierając się jedynie na dacie oddania jej do użytku, była właśnie nasza skromna placówka w Bierkowie. Ostatecznie nowy budynek szkolny oficjalnie przekazano na potrzeby lokalnego społeczeństwa dnia 27 lutego 1966 roku, a już nazajutrz odbyły się w nim pierwsze lekcje. Do roku 1973 kierownikiem pozostawał Władysław Lankiewicz, kiedy to jego miejsce zajął Zdzisław Szpiter. Jednak po roku nastąpiła kolejna zmiana na tym stanowisku, a osobą zarządzającą placówką wybrano Ignacego Sawickiego, który po czteroletniej kadencji ustąpił miejsca Łucji Widawskiej. Kolejnym dyrektorem Szkoły Podstawowej w Bierkowie został w 1991 roku Janusz Momot, którego zastąpiła sześć lat później Grażyna Rożnowska. Obecnym dyrektor szkoły jest Krzysztof Plebanek.
W dziejach szkoły, które najdokładniej prześledzić można zaglądając do pieczołowicie tworzonych przez lata kronik, były chwile lepsze i gorsze, jednak ze zdecydowaną przewagą tych pierwszych. I tak chociażby dnia 26 maja 1985 r. miało miejsce niezwykle ważne wydarzenie dla całej społeczności szkolnej, kiedy to placówce nadano imię Wincentego Witosa – polskiego polityka, wybitnego działacza ruchu ludowego oraz trzykrotnego premiera Rzeczypospolitej Polskiej. W tym samym czasie szkoła otrzymała także sztandar, który używany jest przy najważniejszych uroczystościach. Z kolei rok 2000 przyniósł wszystkim związanym ze szkołą osobom kolejny ważny moment w życiu jakim mianowicie było podarowanie przez ówczesnego prezesa Polskiego Stronnictwa Ludowego – Jarosława Kalinowskiego – tablicy upamiętniającej Wincentego Witosa jako Patrona Szkoły w Bierkowie.
Witos wyrażał zatroskanie o polskiego chłopa, popierał ruch niepodległościowy podczas pierwszej wojny światowej oraz z czasem stanął na czele Polskiego Stronnictwa Ludowego. Dlatego wybór tejże osoby na patrona uważam, zapewne nie tylko ja sam, za niezwykle trafny, mając na względzie rolę jaką spełnia nasza szkoła będąca centrum życia kulturalnego wsi. W samej szkole, każdego roku odbywają się niezwykle barwne uroczystości związane z obchodami kolejnych rocznic nadania placówce imienia W. Witosa. W czasie poprzedzającym te wydarzenia dzieci pod kierunkiem nauczyciela historii poznają fakty z życia i działalności patrona, jak i również przygotowują się do corocznego konkursu dotyczącego jego życia i działalności. Z roku na rok jego forma się zmienia, tak jaz zmienia się otaczająca nas rzeczywistość. Jednak zauważyć można, iż osoba Wincentego Witosa staje się coraz bardziej rozpoznawalna nie tylko wśród dzieci szkolnych, ale i także, co cieszy, u osób formalnie nie związanych z naszą szkołą. W tym miejscu zasadne jest przytoczenie kilku najważniejszych faktów z jego życia. I tak Wincenty Witos urodził się 21 stycznia 1874 roku w przysiółku pańszczyźnianym noszącym nazwę Dwudniaki we wsi Wierzchosławice w powiecie tarnowskim (ówczesny zabór austriacki). Był pierwszym z trzech synów Katarzyny i Wojciecha. Najmłodszy z braci – Jan, zmarł będąc dzieckiem, a drugi – Andrzej, podobnie jak Wincenty działał w ruchu ludowym. Witos pochodził z biednej rodziny chłopskiej utrzymującej się z tego co dało im niewielkie gospodarstwo. W związku z tym nie mógł pozwolić sobie na gruntowne i drogie wykształcenie. Do szkoły trafił stosunkowo późno bo dopiero w wieku dziesięciu lat. Wcześniejszemu rozpoczęciu edukacji stanął na przeszkodzie brak butów i odpowiedniego ubrania. Mimo, iż uczniem był wyróżniającym się to jego „przygoda” z wierzchosławicką szkołą trwała zaledwie dwa lata. Brak środków finansowych uniemożliwił mu kontynowanie nauki w pobliskim Tarnowie. Jednak pomimo tych niesprzyjających warunków ciąg do wiedzy oraz jej głód spowodował, iż wieczorami, gdy wypełnił wszystkie swoje obowiązki, zasiadał do lektury i chłonął słowo drukowane. Czytając poszukiwał odpowiedzi na dręczące go pytania. Jak każdy samouk dobierał sobie lekturę pod kątem zainteresowań, którymi była historia Polski i dzieje wsi. W lutym 1899 zawarł ślub z Katarzyną Tracz, a ze związku narodziła się córka Julia. W latach 1908 – 1931 sprawował funkcję wójta Wierzchosławic, a od lutego 1908 wraz z innymi działaczami PSL wybrany został na posła do galicyjskiego Sejmu Krajowego we Lwowie. Trzy lata później, w 1911 roku wybrano go do parlamentu austriackiego, gdzie pełnił funkcje poselskie. W 1913 roku, w wyniku rozłamu w galicyjskim ruchu ludowym – Witos został wiceprezesem powstałego wówczas PSL „Piast”, a w parę lat później jego prezesem. Rok po odzyskaniu przez Polskę niepodległości (tj. w 1919 r.) został wybrany posłem, obejmując przewodnictwo Klubu Poselskiego PSL „Piast”. Stał się wówczas, jako prezes tej partii, jedną z czołowych postaci II Rzeczypospolitej, politykiem dużego formatu, który sięgał po najwyższe godności w państwie. W latach 1920, 1923 i 1926 obejmował tekę premiera rządu polskiego. Jednak nie mogąc porozumieć się z Józefem Piłsudskim, stał się uosobieniem hasła walki o demokratyzację stosunków w państwie polskim, co doprowadziło do tzw. procesu brzeskiego i jego wyjazdu do Czechosłowacji we wrześniu 1933 roku. Lata drugiej wojny światowej to czas gdy Witos w dalszym ciągu brał czynny udział w życiu politycznym, jednak był on coraz bardziej nękany przez problemy zdrowotne, które doprowadziły do jego śmierci 31 października 1945 roku. Warto dodać, iż patron Szkoły w Bierkowie był prezesem PSL od sierpnia tegoż roku. Witosa odznaczono w 1921 roku Orderem Orła Białego, który utracił w konsekwencji wyroku sądowego w procesie brzeskim. Odznaczenie zostało mu formalnie przywrócone w związku z amnestią, na mocy dekretu prezydenta RP, Władysława Raczkiewicza z dnia 31 października 1939 roku, jednak nigdy fizycznie go nie odzyskał. Dnia 25 września 2011 roku prezydent RP Bronisław Komorowski przekazał insygnia Orderu Orła Białego rodzinie Wincentego Witosa. Pośmiertnie odznaczono go także Orderem Krzyża Grunwaldu. Był autorem m.in. „Wyboru pism i artykułów”, trzytomowych „Moich wspomnień” oraz „Mojej tułaczki”.
Na koniec, jako obecny pracownik Szkoły Podstawowej im. Wincentego Witosa w Bierkowie, chciałbym dodać, iż nasza skromna placówka od roku 2004 może poszczycić się tytułem „Szkoły z Klasą”, a od 2012 mianem „Cyfrowej Szkoły”. Ponadto z roku na rok szkoła rozwija się, co w niedługim okresie powinno zaowocować jej dalszą rozbudową.
Pisać o Wincentym Witosie można niemalże bez końca. To samo dotyczy i naszej szkoły. Dlatego zainteresowanych bliższym poznaniem faktów z życia i działalności tego trzykrotnego premiera Polski, odsyłam do licznych dzieł przedstawiających jego sylwetkę, a zaciekawionych życiem szkoły czy chociażby jej zewnętrznym wyglądem zachęcam do wejścia na stronę www.spbierkowo.pl lub do osobistych odwiedzin, na które serdecznie zapraszamy.
Maciej Wierzchnicki, doktorant Akademii Pomorskiej w Słupsku, nauczyciel historii i społeczeństwa w Szkole Podstawowej im. W. Witosa w Bierkowie
Opracował:
Maciej Wierzchnicki, doktorant Akademii Pomorskiej w Słupsku, nauczyciel historii i społeczeństwa w Szkole Podstawowej im. W. Witosa w Bierkowie
Z KRONIK SZKOLNYCH – LATA 40-te XX wieku
Z KRONIK SZKOLNYCH – LATA 50-te XX wieku
Z KRONIK SZKOLNYCH – LATA 60-te XX wieku